مطالعه برخی خصوصیات زراعی مرتبط با عملکرد دانه در توده‌های بومی گندم دوروم تحت شرایط دیم سردسیر

ارزیابی صفات زراعی در توده‌های بومی و تعیین ارتباط آنها با عملکرد از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌های اصلاحی برخوردار است. به همین منظور تعداد 76 توده بومی خالص شده گندم دوروم متعلق به بانک ژن موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در قالب طرح آگومنت در چهار بلوک به همراه چهار شاهد در دو منطقه مراغه و اردبیل تحت شرایط دیم ارزیابی شدند. بر اساس نتایج حاصله، تنوع ژنتیکی برای صفات تعداد پنجه، طول سنبله، تعداد سنبلچه و دانه در سنبله، ارتفاع گیاه و بویژه عملکرد مابین لاین‌ها مشاهده شد. در مراغه 7 لاین و در اردبیل 2 لاین عملکرد بالاتر و معنی‌داری نسبت به شاهد گردیش داشتند. در منطقه اردبیل عملکرد دانه با صفات ارتفاع گیاه (**31/0= r) و وزن هزاردانه  (*23/0= r) همبستگی مثبت داشت. در منطقه مراغه نیز وزن هزاردانه (**58/0= r) همبستگی مثبت با عملکرد داشته ولی همبستگی آن با صفات تعداد روز تا خوشه‌دهی، تعداد روز تا رسیدگی، تعداد دانه و تعداد پنجه، منفی و معنی‌دار بود. نتایج تجزیه رگرسیون در مراغه نشان که  وزن هزاردانه تاثیر مثبت و تعداد روز تا رسیدن تاثیر منفی بر عملکرد دانه دارند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، وزن هزاردانه و صفت روز تا رسیدن به ترتیب بر روی عملکرد تاثیر مثبت (50/0+) و منفی (27/0-) داشتند.  نتایج تجزیه کلاستر بر اساس تمامی صفات مشترک اندازه گیری شده نشان داد کلاسترهایی از حداکثر عملکرد برخوردارند که در آنها  تعداد پنجه، تعداد دانه، تعداد روز تا خوشه‌دهی و رسیدن کمتر بوده و ارتفاع گیاه و وزن دانه بیشتر باشد و بلعکس. علیرغم وجود اختلاف در بین مناطق مورد مطالعه در مورد تاثیر صفات مورد مطالعه بر روی عملکرد، به دلیل همبستگی مثبت و معنی‌دار وزن هزاردانه با عملکرد، وزن دانه یکی از آسان‌ترین معیارهای گزینش برای انتخاب لاینهای با عملکرد بالا می‌تواند به شمار آید. بعلاوه، با توجه به کوتاه بودن فصل بارانی در مناطق خشک انتخاب ارقام زودرس میتواند به افزایش عملکرد منجر شود.